|
|
- 168. st. ere, poraz Perzeja Makedonskog od strane Rima.
- II v. st.ere, do I v. st. ere, Rim pretvara Grčku u svoju provinciju i zauzima Malu Aziju, Judeju, Siriju, Galiju i Španiju.
Rimski štit
By Wolfgang Sauber (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0-2.5-2.0-1.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
Rimski štit
By Wolfgang Sauber (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0-2.5-2.0-1.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 168. g. st. ere Rimska republika osvaja Olhinium (Ulcinj) kao posljednje uporište Ilira na Jadranskom moru i daju mu svoj naziv: Olcinium. Kroz njega su prolazili rimski putevi: Via Egnatia (prema Konstantinopolju) i put od Zadra prema Draču. Poslije 395. godine nove ere, Ulcinj ce pripasti Vizantiji, a obnovio ga je car Justinijan I (527 - 565).
- 168. st. ere , Livije u Trecem ilirskom ratu, pominje najbolje utvrđeni grad Labeata (ilirsko pleme) Skadar, kao i njihov utvrđeni Medun (Meteon Labeatidis terreae) u blizini današnje Podgorice.
U vezi sa sukobom Rimljana (Lucije Ancije) i kralja Gencija, pred Skadrom, isoricar Tit Livije pojašnjava da utvrdjenu ilirsku prijestonicu "opasuju dvije rijeke: Klausal koja teče mimo one strane grada koja se otvara na istok, i Barbana (današnja Bojana)sa zapadne strane, koja izvire iz Labeatskog jezera (kasnije Skadarsko jezero)". Naime, kako navodi, Klausal i Barbana (Bojana) "nakon što se sastanu, utiču u rijeku Orijund koja izvire iz planine Skord, a povećava se i mnogim drugim rijekama i utiče u Jadransko more".
Antička sika 
Kralj Gencije
upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/06/Gentius
- 167. st. ere. U Trecem rimsko-ilirskom ratu, Rimljani (Lucije Gal) kod Skadra odnose pobjedu nad ilirskim kraljem Gencijem . Njega i porodicu zarobili su u tvrdjavi Meteon (Medun, kod Podgorice) i poslali u Rim. Gencijeva teritorija ce ući u okvire rimske provincije Ilirik. Od strane Rimske republike zaplijeno je od 220 labeatskih brodica- lembova (sa plitkim i ravnim dnom, koje je omogućavalo plovidbu i po plićoj vodi). U ovaj ilirski brod je moglo da stane do 50 ljudi, pa je Gencijeva mornarica mogla da preveze preko 10000 vojnika.
- 167. Masovna pljačka ilirskih gradova od srane legija Rimske republike (po istoričaru Apijanu: 70 mjesta, koja naziva "polisima", a koji su bili na strani poraženog ilirskog kralja Gencija) mada je od strane Emilija Paula bilo obećano da stanovnici nece biti posebno pljačkani, ako im starješine mjesta predaju svo zlato i srebro (što je bilo i učinjeno). Neka od tih mjesta su se nalazila i na podrucju današnje Crne Gore. Ilirski gradovi Olcinium, Risnium i Doarson su pošteđeni, obzirom da se nijesu svrstali protiv Rima (prije odlučujuće bitke pod Skadrom).
- 167. st. ere, Rim sa uporištem u Naroni, ima prevlast nad dijelom područja Ilira. Iz nje su vodili sukobe sa ilirskim plemenom Dalmatima. U Iliriji se počinje koristiti i rimski novac.
Rimski brodovi
See page for author [see page for license], via Wikimedia Commons
- 167. (posle) Osnivanje rimskih prefektura i ostavljanje samouprave ilirskim plemenima : Rimska republika, nakon osvajanja dijela ilirskih zemlalja na području današnje Crne Gore i Albanije, vrši podjelu na tri prefekture:
"Unam eam fecit, quae supra dicta est, alteram Labeatas, omnis, tertiam Agravonitas, Rhizonitas, Olcinatas"
(podaci Livija - XLV, 26). Od juga ka sjeveru, to su: oblast oko Drača (prva prefektura) oko Labeatskog (Skadarskog) jezera, do Podrinja (druga) i treća prefektura, od Ulcinja ka sjeveru, dosezala je do Risanskog zaliva (kasnija Boka Kotorska).
Opštine, koje su postojale unutar većih ilirskih plemena, u rimskom se periodu nazivaju dekurije (prema njihovom broju se i ogleda veličina pojedinih plemena). Kao saveznici Republike, Iliri imaju svoje predstavnike i u samom gradu Rimu. Postepeno ce pojedini gradovi biti oslobodjeni rimskih poreza i postati slobodni gradovi, odnosno municipium. Gradovi Perast i Risan (po Pliniju,
rimska trgovačka kolonija: "oppidum civium Romanorum") su kao municipium bili oslobodjenji plaćanja rimskog poreza, a ostali do polovine.
- 167. (posle) Popis plemena Neronskog konventa. Poslije rimskog osvajanja, pleme Labeati se navodi u Popisu imena plemena Neronskog konventa. Susjedi su im bili ilirsko pleme Dokleati, sa 33 dekurije koji su izmedju ostalog držali mjesta Dokleju (Duklju) i kastel Saltua (oblast Banjana).
- 166. st. ere, pa nadalje, Pirusti, ilirsko pleme, poznati rudari (djelom na sjevero-zapadu područja današnje Crne Gore) uživaće (zbog nesuprostavljanja) privilegije od strane Rima, pa su kao pojedinci uživali slobodu u državi, istina , bez prava rimskog građanstva.
- 166. (posle) U period nakon rimskog osvajanja ilirsko pleme Dokleati su ojačali i ubrzo postali brojnije i značajnije pleme od Ardijeja. Potisnuli su Labeate na istok, uzimajuci dio plodne Zetske ravnice.
- 155. st. ere (posle) nova pojava novca ilirskog kralja ili namjesnika, Balajosa, posle pobjede Rimske republike nad ilirskim plemenom Dalmatima (na kasnijem ilirskom novcu je daleko jači rimski uticaj).
  Pilumi (rimska koplja) i stegovi
- 135. stare er. konzul Servije Fluvije Flek sa 10000 legionara - pješaka i 500 konjanika napada pobunjene Ardijeje i Plereje. Porazio je ovaj ilirski plemenski savez. Rimljani preseljavaju pobunjena ilirska plemena Ardijeje i Plereje dublje, u unutrašnjost Balkansog poluostrva. Nekadašnji gusari , Ardijeji, prisiljeni su da se bave zemljoradnjom, na što su se teško navikavali (uzrokovalo i njihovo propadanje).
- 118. st. ere osvajanje ilirske Salone od strane Rima (konzul L. Matelo).
- 118. st. ere, po nekim autorima, godina osnivanje Illyricuma (Ilirik) kao provincije Rimske republike.
U nju spada i područje današnje Crne Gore, a pokrajina je ime dobila po ilirskom narodu. U manjem dijelu Ilirika (sjevernom) živjeli su i Kelti. Od završetka III rimsko-ilirskog rata (167 st. ere) Rimljani imaju prevlast nad djelom ove ilirske teritorije (sam Cezar je kasnije bio namjesnik Galije i Ilirika). Najvažnije uporište Rimljana u Iliriku, bila je Narona, a kasnije Solin.
- 107. do 86. st.e. Marije, a zatim i Sula (82 - 79) vladaju Rimom uz podršku vojske.
- I v. st. ere (kraj) Agruvijum (Acruvium, kao grad u Boki Kotorskoj) u provinciji Ilirik. Pominjanje Agravonita, Rizonita i Olcinata (Agravonitas et Rhaonitas et Olcinatas) od strane istoricara Tita Livija (59. st. ere - 15. g. nove ere) u "Istoriji" ("T. Livius ad urbe condita libri CXLII") u vezi sa ranijim sukobima Ilira i Rimljana. Pomenuti su kao stanovnici odredjene oblasti duž oblale Jadranskog mora, odnosno po mjestima stanovanja: Agruvijum, Risan i Ulcinj. Agruvijum bi se mogao nalaziti na mjestu današnjeg Kotora ili kasnijeg Grblja (župe, čije ime vuce korijene od imena ovog antickog mjesta). Gradjani Kotora su se u srednjem vijeku nazivali "cives Ascrivienses", a svoj grad su zvali Acruvium. I drugi istoričari navode Agruvijum: Rhiznium (Risan) Acruium (Agruvijum) i Butua (Budva) pominju se od strane istoricara Plinija, a Risinon (Risan) Acrouion (Agruvijum) i Boudoua (Budva) od strane istoricara Ptolomeja.
 
- 60. st.e.Trijumvirat (trojni savez) Pompeja, Krasa i Julija Cezara.
Julije Cezar
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 57. st. ere do 56. Cezar je kao namjesnik boravio u Iliriku.
- 54. st. ere, pobuna ilirskog plemena Pirusta i novi dolazak Cezara u Ilirik, iz Galije u Naronu (smatra se da je tada posjetio i Risanski zaliv - današnju Boku Kotorsku). Od strane Skilaksa su vec ranije pomenuti Pirusti, na prostoru Risanskog zaliva (Boke Kotorske) zajedno sa Ardijejima i Enhilejcima. U izvorima se pominje i "Dassaretiorum Pirustas" kao pleme u neposrednoj blizini Risna (Rhizonitas) a povezuju se sa imenom današnjeg zalivskog grada Perasta.
- 45. st. ere , Cezar je (kao upravnik Galije i Ilirika) prepustio Publiju Vatiniju samostalnu upravu nad provincijom Ilirikom.
- 43. st.e. Drugi trijumvirat (Antonije, Oktavijan i Lepid).
 Italija i Ilirija 39 godine stare ere i dio provincija II trijumvirata
- 31.st. e. bitka kod Akcijuma (pobjeda Oktavijana nad Antonijem).
Avgust, prvi rimski imperator
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 27. st. e.
 Oktavijan Avgust, prvi rimski imperator, do 14. n.e. (kraj Rimske republike i početak perioda Rimskog carstva , kao i prelazak na nasledni oblik vlasti).
Rimski legionarski stit
By Wolfgang Sauber (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0-2.5-2.0-1.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
Rimski legionarski stit
By Vinegar at de.wikipedia [Public domain], from Wikimedia Commons
- 6. godina nove ere. "Batonski rat" - panonsko-dalmatinski ustanak - kao velika pobuna Ilira protiv Rima (pobunu predvodi pleme Dezitijati, iz predjela današnje središnje Bosne, pod vojskovođom Batonom). Dezitijati su imali status slobodnog stanovništva, ali bez stausa rimskog građanstva. Na stranu Dezitijata stalo je ilirsko pleme iz Panonije, Breuci, koji su na kraju ipak promijenili stranu. Sukobi traju do 9. godine, kada su Dezitijati poraženi. Rim je bio prinuđen poslati 10 legija (sa oko 50000 legionara; 8 legija pod budućim rimskim carem Tiberijem i 3 legije pod komandom Aula Cecina Severa) saveznike iz Trakije i osloboditi na hiljade robova, koje su koristili kao vojnike protiv Ilira. Rimska vojska je na kraju rata brojala preko 100000 ratnika. Zbog ovog ustanka, Rimljani su morali odložiti planirani napad na germanske Makromane.
- 6. godine nove ere, pominjanje znacajnog ilirskog plemena Pirusta u dalmatinsko - panonskom ustanku protiv Rima (6 - 9. godine nove ere).
- 9. godine, poraz tri rimske legije u bici kod Teutburške šume, protiv Germana (koji su iskoristili ustanak Ilira protiv Rimljana) i povlačenje Rimljana na rijeku Rajnu. XVII. XVIII. i XIX. rimska legija više nikada nijesu obnovljene.
 Iliro-romanska urna iz Budve
- 9. godina (posle) Illyricum superius (Dalmacija). Ilirik (lat. Illyricum) rimska provincija, dijeli se na Illyricum inferius (Panonija) i Illyricum superius (Dalmacija).
 Ilirik i Dalmacija
- I v. n.e. Rimsko naselje, nepoznatog imena - kasnije, u II vijeku, proglašeno za "municipijum" ( danas poznato kao "Municipijum S", u Kominima, 4 km od današnjih Pljevalja) nalazilo se u unutrašnjosti ondašnje provincije Dalmacije. Predstavlja obilno arheološko nalazište. Monumentalne grobnice datiraju od II di IV vijeka nove ere.
 Iliro-romanski nadgrobni spomenici iz Komina (Pljevlja)
- I v. Iz perioda pocetka Rimskog carstva: grobovi u Kominima , kod Pljevalja (Municipium S) rimski dio nekropole antičke Budve i bogata nekropola antičkog grada Duklje.
- I v. Anderba, rimska naseobina u blizini današnjeg Nikšića, pominje se u "Interarium Antonini".
- 14. Tiberije, rimski imperator, do 37. godine.
- 14. ustanak panonskih legija, zbog teškog položaja vojnika.Ugušen od strane Tiberijevog sina, Druza; ustanak rajnskih legija (spriječen od Germanika).
Rimska birema
By Giorces derivative work: Habib M'henni (File:GiorcesBardo54.jpg) [Public domain], via Wikimedia Commons
- I v. n.ere, pominjanje mjesta Agruvijuma (Acruium) izmedju Risna i Budve, kao i municipija na južnom Jadranu: Risna, Budve i Ulcinja, od strane latinskog pisca Plinija Starijeg (23/24 -79. n.e). " Ad Epidauro sunt oppida civium Romanorum: Rhizinium, Acruium, Butuanum, Olcinium".
- 37. Kaligula, rimski imperator, do 41. godine.
- 41. Klaudije, rimski imperator, do 54. godine.
- 47. godina. miljokaz u Luckom dolu. Rimskih miljokaza ima kod Kosijereva, u Poviji, Kusidama, na Pandurici, kod Podbožura, Pljevalja i Tuzi.
- 54. Neron, rimski imperator, do 68 . godine.
- 68. Galba, rimski imperator, do 69. godine. Ubijen od pobunjene vojske.
- 69. "Godina cetri cara" : naziv za gradjanski rat u Rimu. Te su godine vladali imperatori: Galba, Oton, Vitelije i Vespazijan.
- 69. Oton, rimski imperator. Vladao je tri mjeseca, do samoubistva.
- 69. Vitelije, rimski imperator, od marta do decembra 69. Ubijen u nemirima izazvanim borbom za vlast (sa Vespazijanom).
Imperator Vespazijan
By shakko (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 69. Vespazijan, rimski imperator, do 79. godine. Poslednji vladar u "godini četri cara". U njegovo vrijeme je izgradjen flavijevski amfitatar (Koloseum). Osnivač je dinastije Flavijevaca.
- 69. (posle) Dokleja (Duklja) se kao mjesto sa karakteristikama municipija pominje u vrijeme vladavine Vespazijana (Flavijevaca). Stoga je u ovom gradu cesto gentilno ime bilo Flaviji (Flavii) a kao ženski kognomen često je ime Tertula (Tertulla) koje je nosila žena imperatora Tita, baba imperatora Vespazijana. Kao ugledne porodice ovog grada, u rimskom period su, između ostalih, zabilježeni: Flaviji, Epideji i Kasiji. U gradu je postojala trijumfalna kapija (slavoluk) i objekti javnog značaja: hramovi, palate, uredjene ulice, stambene zgrade … Vodovod je grad snadbijevao vodom sa Cijevne. Stanovnici su bili Rimljani i romanizovani Iliri.Duklja je nastala na mjestu najvećeg naselja ilirskog plemena Dokleata. (Još 1878. u okviru grada Duklje je konstantovano postojanje 30 tumula, koji su datirali prije osvajanja ovog područja od strane Rima). Narasla je do prečnika od oko 10 km, sa 8-10 hiljada stanovnika. Imenom Dioklea se naziva kod kasnijih vizantijskih pisaca a kao grad se prvi put pominje kod Ptolomeja.
 Nalazi iz rimske Duklje
- 70.g.
- 79. Tit, rimski imperator, do 81. godine.
- 79. do 84. godina - rimski miljokaz na "fundus Vesins", kod Kosijereva.
- 81. Domencijan, rimski imperator, do 96. godine. Poslednji je car iz dinastije Flavijevaca.
- 85. napad Dačke kraljevine na oblasti južno od Dunava.
Imperator Trajan
[GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/)], via Wikimedia Commons
- 96. Nerva, rimski imperator, do 98. godine.
- 98. Trajan, rimski imperator, do 117. godine. Znacajno je proširio granice Rima.
- I v. u predjele ilirskog plemena Pirusta (dijelom živjeli i u okolini današnjih Pljevalja) doseljeno je i ilirsko stanovništvo iz oblasti izmedju rijeka Krke i Cetine (pretpostavlja se, u vrijeme cara Trajana).
- II v. Budva je rimski oppidium, sa municipalnim uredjenjem.
 Bog Hipnos na rimskom mozaiku iz Risna
- II v. n.e. antička vila u Risnu, sa rimskim mozaicima.
 Rimski mozaik u Risnu
- 102. do 103. u vojnom pohodu, imperator Trajan zauzima dio Decebalove Dačke kraljevine.
- 105. do 106. rat sa Dačkom kraljevinom i njeno osvajanje (sa rudnicima zlata) od strane imperatora Trajana.
 Rimska imperija za vrijeme Trajana, 117. nove ere
- 117. Hadrijan, rimski imperator, do 138. godine. Bio je protivnik teritorijalne ekspanzije.
 Položaj Veneda ili Venda
(Venethae, Venethi) u vrijeme
Hadrijana (125. godine n. ere)
- 135. do 139. podignut Hadrijanov mauzolej, u Rimu.
- II v. grcki pisac Klaudije Ptolomej, navodi mjesta od Epidauruma do Budve: Epidauros (Epidaurus, Cavtat), Risinon (Risan), Akrouion (Akruvijum), zatim Rizonikos Kolpos (Risanski zaliv), poslije koga dolazi Boduoa (Budva).
- II v. hrišcanska zajednica na mjestu kasnijeg Konstantinopolja ima svog stalnog episkopa.
- 138. Antonin Pije (Antoninus Pius) rimski imperator, do 161. godine. Vladao Carstvom na njegovom kosmopolitskom vrhuncu.
 Municipij S, kod Pljevalja: 1. Natpis;
2. Nekropola; 3. Religiozni spomenik;
4. Rudnik; 5. Ostaci arhitekture;
6. Naselje. 
Diatreta iz IV vijeka
(Komini - Pljevlja)
By Lazar Pejović [Public domain], via Wikimedia Commons
- II v. (sredina) proglašeno za municipij, rimsko naselje nepoznatog imena (Komini, u blizini današnjih Pljevalja) u unutrašnjosti provincije Dalmacije, na terasi iznad lijeve obale Vezišnice. Zna se samo pocetno slovo njegovog imena "S". Moguća imena naselja su : Spolnum, Sikulatorum i Saloniana. "Municipium S" se naziva po jednom od epigrafskih spomenika: nadgrobni kamen posvećen Titu Aureliju Sekstijanu (T. Aurelius Sextianus) rimskom vitezu (EQR- eqesRomanus) i dekurionu Municipija (DEC M S). Ovaj spomenik sa natpisom, uzidan je u Begovu džamiju, u Pljevljima. Na natpisima se navodi i prisustvojedne rimske legije: Legio I Adriutix. Predio u kojem se nalazio "Municipium S" naseljavalo je do dolaska Rimljana ilirsko pleme Pirusti (poznati rudari).
- 161. Markus Aurelijus, rimski imperator, do 180. godine.
- 161 . Lucius Aurelius Verus, rimski imperator, do 169. godine.
- 180. Komod (Marko Aurelije) rimski imperator, do 192. godine (ubijen).
- 193. Pertinaks, rimski imperator (do 193, kada je ubijen).
- 193. Didije Julijan, rimski imperator.
- 193. Septimus Sever, rimski imperator, do 211. godine.Začetnik je dinastije Severa.
 Predstava boga Merkura, iz Duklje
(II/III vijek)
- 209. Geta, rimski imperator (upravnik Britanije) savladar oca Septimija Severa. Decembra 211. godine, ubijen je od svog brata i savladara, Karakale.
- III v. "Municipium S" se kao naselje naglo razvija : prodor rimske politike urbanizacije, iz primorja i unutrašnjosti provincije Dalmacije.
Rimska trirema sa pokretnim mostom
By Lutatius (Own work) GFDL or CC-BY-3.0, via Wikimedia Commons
- 211. Karakala, rimski imperator, do 217. godine (ubijen).
- 212. Edikt "Constitutio Antoniniana" kojim je imperator Karakala dodjeljivao rimska gradjanska prava slobodnim ljudima širom Rimskog carstva. Tako je povećana mogućnost oporezivanja.
- 217. Makrin, rimski imperator, do 218. godine (ubijen).
- 218. Elagabal, rimski imperator, do 222. godine (ubijen od garde).
- 222. Aleksandar Sever, rimski imperator, do 235. godine.Prvi je rimski car koji je pokazivao blagonaklonost prema hrišćanima.Ubijen je od pobunjene vojske.
- 222. Maksimin Tračanin, rimski imperator, do 238. godine (ubijen od garde). Prvi je od tzv. "vojničkih careva" III vijeka i nikada nije dolazio u Rim.
Nalaz iz rimskog perioda, u Budvi.
- 236. rimski miljokazi Maksima Tračanina, u Kusidama.
- 238. Gordijan I, upravnik Afrike, pa rimski imperator.Izvršio samoubistvo, iste godine.
- 238. Gordijan II , rimski imperator, poginuo u bici sa rimskim upravnikom Numidije.
- 238. Pupijen, rimski imperator (zajedno sa imperatorom Balbinom). Ubijen od garde.
- 238. Balbin, rimski imperator (zajedno sa imperatorom Pupijenom). Ubijen od garde.
- 238. Gordijan III, rimski imperator, do 244. godine (poginuo, pod nerazjašnjenim okolnostima).
- 244. Filip "Arabos" (Arabljanin) rimski imperator, do 249. godine (ubijen u gradjanskom ratu).
- 244. do 249. godine - rimski miljokazi Filipa Arabljanina, u Poviji.
 Rimski putevi. 
- 249. Decije Trajan, rimski imperator ilirskog porijekla, rođen u Sirmijumu (u današnjoj Srbiji) vladao do 251. godine. Prvi je rimski car ubijen u bici (sa Ostrogotima).
- 249. do 251. rimski miljokaz Decija Trajana, u Poviji.
- 249. (oko) rođena Flavija Julija Helena, majka Konstantina I Velikog.
- 250. prvi oštar progon hrišćana od strane rimskog cara Decija Trajana.
- 251. Hostilijan, rimski imperator (umro od kuge, iste godine).
- 251. Trebonijan Gal, rimski imperator, do 253. godine (ubijen od sopstvene vojske) .
- 253. Emilijan , rimski imperator. Vladao tri mjeseca (ubijen od sopstvene vojske)
- 253. Valerijan, rimski imperator (savladar sa sinom Galijenom) do 259. godine. Umro 260.godine, kao zarobljenik u Persiji.
- III v. Rimski most na Moštanici (stari put Nikšić - Grahovo - Trebinje) najstariji je sačuvani most u Crnoj Gori
- 259. Galijen, rimski imperator, do 268. godine. Bio je savladar sa ocem Valerijanom, od 253. do 259.godine. Na čelu je Carstva, koje se nalazilo u dubokoj krizi. Ubijen je u zavjeri.
- 268. (septembar) Bitka kod Naisusa (Niš) i velika rimska pobjeda nad Gotima (najviše zaslugom Aurelijana, zapovjednika teške dalmatinske konjice i komandanta rimske vojske, buduceg imperatora Klaudija "Gotskog"). Poginulo je ili ranjeno oko 30.000 do 55.000 Gota.
Imperator Klaudije "Gotski"
By Lotho2. (Own work.) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/)], via Wikimedia Commons
- 268. Klaudije II Gotski, rimski imperator ilirskog porijekla, vladao do 270. godine (umro, kao žrtva kuge ). Za kratki period vladanja - veoma uspješan imperator, koji je izvojevao mnoge pobjede nad Germanima (Alemani, Goti) i Galima.
- 270. Kvintil , rimski imperator, vladao kratko (po raznim izvorima: od 17-177 dana).Pristalica senata. Nerazjašnjena smrt u Akvileji.
Imperator Aurelijan
[CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 270. Aurelijan, dobar strateg i ratnik, rimski imperator, do 275. godine ( ubijen u zavjeri, od strane gardista, na putu izmedju Bizanta i Perinta, tokom pripreme napada na Persiju). Ratovao sa Gotima, Vandalima , Makromanima i Galima.Ugušio pobunu vazalne kraljice Zenobije, iz Palmire (ovaj značajan grad je totalno porušen). Uveo novac, zlatnik "aurelijan" i podržavao slavljenje boga Mitre (kult popularan među vojnicima).
- 271. Germani prelaze Alpe i pustoše Italiju .
- 271. Aurelijanov zid, oko grada Rima. Radovi na velikom zaštitnom zidu (prvi bedemi još od vremena kraljeva).
- 272. nakon poraza u sukobu sa Rimom i smrti germanskog vladara, Goti su protjerani preko Dunava.
- 274. (decembar) Rimljani po prvi put zvanicno slave rodjedan jednog istočnog solarnog božanstva, boga Sola (ciji je predstavnik na zemlji sam imperator). Stari rimski bogovi gube svoj znacaj. Proslava predstavlja uvod u kasnije uspostavljenu proslavu rodjendana Isusa Hrista.
- 275. Tacit, rimski imperator, do 276. godine. Uspješan u ratovima protiv Germana i Gota.
- 276. Florijan, rimski imperator (vladao 88 dana). Nakon sukoba sa Probom, ubili ga sopstveni vojnici.
- 276. Prob, rimski imperator, do 282. godine (ubijen u svadji sa vojskom, u Sirmijumu). Porazio je Germane (Alemane i Franke) i natjerao Persijance na mir.
- 282. Karin, rimski imperator, do 283. godine.
- 283. Numerijan, rimski imperator, do 284. godine, suvladar sa bratom Karinom. Ubijen je u zavjeri, od pretorijanaca.
- 283. Karin, rimski imperator, do jula 285. godine (poginuo u Bici za Margum).
- 285. (jul) Bitka za Margum, kod rijeke Margus (Velike Morave) u Gornjoj Meziji (u današnjoj Srbiji) izmedju vojski imperatora Karina i Dioklecijana (koji je nakon sumnjive smrti Karinovog suvladara Numerijana, kao samoproglašeni car Male Azije sa vojskom prodro na Balkansko poluostrvo). Smrt imperatora Karina.
Imperator Diklecijan
Diocletian_bust.png/ By Giovanni Dall'Orto [Attribution], via Wikimedia Commons
- 284. Dioklecijan, najžešći progonitelj hrišcana, rimski imperator, do 1. maja, 305. godine. Vlada u tetrahiji ( Avgustu Maksimijanu predaje na upravu zapadni dio carstva, 286. godine; Savladar mu je i cezar Galerije, od 293; Maksimijan za svog savladara i cezara uzima Konstancija I Hlora). Smatraju da se otrovao, 311. godine, nakon napuštanja carske vlasti (305).
- 285. (posle) devalvacija novca za vladavine imperatora Dioklecijana: uvodi se porez u naturi (tzv. annona) koji uglavnom opterećuje stočare. Novac dobija ime "solid", kasnije "perper" i teži 4,48 grama zlata.
- 286. Maksimijan, rimski imperator, do 305. godine (povukao se sa vlasti istovremeno kad i Dioklecijan).
 Praevalitana (Prevalis)
- 293. (1. marta) Dioklecijan u vec uspostavljenom sistemu tetrarhije, za svog savladara na istoku, sa titulom "cezara" postavlja Galerija, sposobnog vojnika, ilirskog porijekla, koji je, takodje, važio za jednog od najvećih progonitelja hrišcana.
|
|
